W tym artykule wyjaśniamy, jak stwierdzić otyłość, jak się ją diagnozuje, jakie są jej typy i jak dokładnie ją mierzyć.
Otyłość to jedno z największych wyzwań zdrowotnych XXI wieku. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje ją za chorobę cywilizacyjną, która wiąże się z wieloma powikłaniami – od cukrzycy typu 2 po choroby serca czy nowotwory. Mimo to, wiele osób wciąż nie ma świadomości, jak właściwie rozpoznać otyłość i kiedy nadwaga staje się poważnym zagrożeniem dla zdrowia.
Jak sprawdzić czy ma się otyłość?
Najprostszym i najczęściej stosowanym wskaźnikiem pozwalającym na ocenę, czy dana osoba zmaga się z otyłością, jest BMI (Body Mass Index), czyli wskaźnik masy ciała. Oblicza się go według wzoru:
BMI = masa ciała (kg) / (wzrost w metrach)²
Dla przykładu, osoba ważąca 85 kg przy wzroście 1,70 m będzie mieć BMI = 85 / (1,7)² ≈ 29,4
Według klasyfikacji WHO:
- <18,5 – niedowaga
- 18,5–24,9 – masa ciała w normie
- 25–29,9 – nadwaga
- ≥30 – otyłość
Otyłość dzieli się dodatkowo na stopnie:
- I stopień: BMI 30,0–34,9
- II stopień: BMI 35,0–39,9
- III stopień (otyłość olbrzymia): BMI ≥40
BMI to przydatne narzędzie, ale nie jest doskonałe. Nie uwzględnia bowiem proporcji masy mięśniowej do tłuszczowej. Dlatego sportowcy z dużą ilością mięśni mogą mieć wysokie BMI mimo niskiego poziomu tkanki tłuszczowej.
Jak diagnozuje się otyłość?
Diagnoza otyłości nie opiera się wyłącznie na wyniku BMI. Lekarze uwzględniają także inne czynniki, takie jak:
- obwód talii
- proporcja talia–biodra (WHR)
- procentowa zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie
- historia chorób i objawy metaboliczne
Pomiar obwodu talii pozwala określić tzw. otyłość brzuszną, która wiąże się z wyższym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego. Normy są następujące:
- Kobiety: <80 cm (powyżej – zwiększone ryzyko)
- Mężczyźni: <94 cm (powyżej – zwiększone ryzyko)
Współczynnik WHR (waist-to-hip ratio) oblicza się dzieląc obwód talii przez obwód bioder. Im wyższy wskaźnik, tym większe ryzyko chorób związanych z otyłością trzewną.
Ostateczną diagnozę powinien postawić lekarz na podstawie kompleksowej analizy – zarówno pomiarów fizycznych, jak i ewentualnych objawów chorób towarzyszących.
Jak określić typ otyłości?
Otyłość to nie tylko nadmiar kilogramów – to także różne typy i przyczyny jej powstawania. Najczęściej wyróżnia się:
- Otyłość brzuszna (wisceralna, typu „jabłko”)
Tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie wokół brzucha i narządów wewnętrznych. Ten typ jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ zwiększa ryzyko chorób serca, cukrzycy i zespołu metabolicznego. - Otyłość pośladkowo-udowa (typ „gruszka”)
Tłuszcz odkłada się głównie na biodrach, udach i pośladkach. Choć mniej groźna dla zdrowia niż typ brzuszny, również może prowadzić do problemów, np. z układem ruchu. - Otyłość uogólniona (jednolita)
Tłuszcz jest równomiernie rozmieszczony po całym ciele. Ten typ często występuje u kobiet, szczególnie po menopauzie. - Otyłość endokrynna lub wtórna
Spowodowana zaburzeniami hormonalnymi lub chorobami, takimi jak niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga czy PCOS (zespół policystycznych jajników).
Rozpoznanie typu otyłości ma znaczenie dla dalszego leczenia – w tym doboru odpowiedniej diety, aktywności fizycznej i ewentualnych badań endokrynologicznych.
Jak mierzymy otyłość?
Obok BMI istnieje szereg innych metod umożliwiających precyzyjne określenie ilości i rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w organizmie:
- Analiza składu ciała (BIA – bioimpedancja elektryczna)
Popularna metoda, często dostępna w poradniach dietetycznych. Polega na przepuszczaniu przez ciało niewielkiego prądu elektrycznego i analizie oporu stawianego przez tkanki. Na tej podstawie określa się zawartość tłuszczu, wody, mięśni i kości. - Pomiary fałdów skórnych (kaliperometria)
Wykonywane za pomocą specjalnego narzędzia – kalipera. Pozwalają na szacunkową ocenę zawartości tłuszczu podskórnego. Metoda wymaga doświadczenia i precyzji. - DXA (densytometria rentgenowska)
Uważana za jedną z najdokładniejszych metod pomiaru tkanki tłuszczowej, szczególnie przydatna w badaniach naukowych i leczeniu otyłości patologicznej. Wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie o niskim natężeniu. - Pomiary antropometryczne
Klasyczne metody jak obwód talii, bioder, ramienia czy uda, choć proste, pozwalają na monitorowanie postępów terapii lub pogłębianie diagnozy.
Każda z metod ma swoje zalety i ograniczenia. Dobór odpowiedniego sposobu pomiaru zależy od celu diagnostycznego, wieku pacjenta, a także dostępnych możliwości technologicznych.
Dlaczego warto zdiagnozować otyłość jak najwcześniej?
Wczesne rozpoznanie otyłości może zapobiec poważnym powikłaniom. Nadmiar tkanki tłuszczowej wpływa nie tylko na wygląd zewnętrzny, ale przede wszystkim na funkcjonowanie całego organizmu. Może prowadzić do:
- Chorób układu krążenia (miażdżyca, nadciśnienie)
- Cukrzycy typu 2
- Chorób wątroby (stłuszczenie, NASH)
- Problemów hormonalnych i płodności
- Zespołu bezdechu sennego
- Nowotworów (np. jelita grubego, piersi)
- Zaburzeń psychicznych (depresja, niska samoocena)
Dlatego tak ważne jest, by nie bagatelizować objawów i nie traktować nadwagi jako „kwestii estetycznej”. Otyłość to choroba – wymagająca diagnozy, leczenia i wsparcia specjalistów.
Jak stwierdzić otyłość?
Aby stwierdzić otyłość, należy spojrzeć na problem kompleksowo. Samo obliczenie BMI to za mało – warto uwzględnić pomiary obwodu talii, analizę składu ciała oraz typ otyłości. W razie wątpliwości najlepiej udać się do lekarza lub dietetyka, którzy wykonają odpowiednie badania i wskażą dalszą drogę postępowania.
Pamiętaj, że otyłość to nie tylko problem estetyczny, ale poważne zagrożenie zdrowotne. Im szybciej podejmiesz działania, tym większa szansa na poprawę jakości życia i uniknięcie groźnych chorób.
